Portal do Patrimonio Cultural Inmaterial de Galicia - Ferramentas dos Canteiros

Galerías de fotos

Museo Etnográfico Liste

Ferramentas dos Canteiros

Ferramentas de Canteiros

Menú

Selecciona

GalegoEspañolEnglishFrançais

RSGallery2 alpha release.

<p> <span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><b><span style="letter-spacing: -0.15pt">OS CANTEIROS</span></b></span></span></p>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="letter-spacing: -0.15pt">As pedras que confeccionan e pulen os <i>picapedreiros</i> para os elementos principais da arquitectura interior e exterior dos edificios que levantan os <i>mestres canteiros</i>, esixen destes profesionais un profundo coñecemento dos materiais e, sobre todo, moita habilidade manual.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="letter-spacing: -0.15pt">O colectivo de canteiros profesionais manexan un verdadeiro universo de técnicas artesanais e de vellos coñecementos, moitas veces unha vida enteira de traballo non é abondo para acadar un dominio total deste oficio.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="letter-spacing: -0.15pt">Galicia enteira é abondosa en obras de arquitectura relixiosa e civil, e en construccións populares que continúan amosándonos hoxe o xenio común e especificamente galego destes "expertos" do desbastado, labrado e colocación das variedades dos nosos granitos, mármores, serpentinas e basaltos, tipos de pedras que seguen a empregarse nas obras artísticas e construtivas que continúan levando a cabo os equipos de picapedreiros e canteiros actuais.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"> </span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="letter-spacing: -0.15pt">A APRENDIZAXE</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="letter-spacing: -0.15pt">Nos tempos clásicos do desenvolvemento do oficio de canteiro, quen quixera chegar a selo debería empezar por facerse criado dun mestre canteiro e traballar ao seu lado durante varios anos. Tradicionalmente, este pinche seguía ao seu amo, con outros canteiros, durante unha longa viaxe de varios días, ata que chegaban ao lugar de traballo no que o aprendiz de canteiro encargábase de dar servicio de auga á obra, levar os picos ó ferreiro, colaborar no traballo de servir cal ou barro e outras tarefas que tamén se lle encomendaban. </span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="letter-spacing: -0.15pt">Superada esta primeira fase, o aprendiz de canteiro inauguraba a outra na que xa colle o pico e comeza a picar na pedra. A medida en que vai dominando o manexo do pico pasa a outra fase na que comeza a "<i>desempenar</i>", é dicir, a preparar a cara labrada da pedra e a "<i>escuadrar</i>", esto é, facer que a pedra saia lisa e dereita. Cando o aprendiz acade certa destreza nestes labores, o mestre xa o porá a "<i>desbastar</i>", é dicir, a darlle forma á pedra, sempre guiado polo mestre, aínda que "<i>se o criado ten chispa</i>" empezará xa a traballar só.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="letter-spacing: -0.15pt">Este proceso de aprendizaxe ocupa normalmente uns tres anos desde, ao cabo do cal o rapaz xa pode acadar o grao de "canteiro" que lle dará dereito a recibir un soldo estipulado oficialmente, mentres continúa coa aprendizaxe doutras técnicas máis perfecionadas.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"> </span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="letter-spacing: -0.15pt">O OFICIO</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="letter-spacing: -0.15pt">Os canteiros galegos tradicionais levaban unha vida escrava durante as tempadas de traballo anuais que comprendían desde a primavera ata o comezo do inverno, en que os días curtos e chuviosos non favorecían o desenvolvemento do oficio. Restauraban construcións e facían obras novas. As cuadrillas de canteiros ambulantes transportaban as ferramentas do seu oficio ao lombo, metidas nunha "esporta" ou caixón pequeno. Estas ferramentas están destinadas a partir as pedras (escuadras e regras para marcar e cuñas de ferro e marras para partir), a labralas (ciceis e macetas), a pulilas (picos e buxardas) e a movelas e colocalas no seu sitio (pauferros, palanquetas, roldanas, plomadas etc.) </span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial">Os ciceis e punteiros son instrumentos máis ou menos cilíndricos, rematados en forma de pico ou gume. A maceta é semellante un martelo, pero cunha gran cabeza de ferro, cilíndrica pero lixeiramente cónica, manéxase cunha man e úsase para bater no cicel que suxeita a outra. As buxardas son moi semellantes a martelos relativamente pequenos, pero teñen as caras cheas de dentiños e empréganse para dar acabados lisos e suaves ás pedras. Antigamente estes acabados dábanse cun pico, de xeito que se poden atopar pedras apiconadas e máis modernamente pedras abuxardadas. </span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial">A escoda, a acodadeira, a falsa, a escuadra, o nivel ou plomada, a lima e o compás son ferramentas complementarias dos canteiros que se empregan para os traballos máis finos, como na realización de tallas, molduras, canzorros , etc.</span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="letter-spacing: -0.15pt">Durante as saídas de traballo, as cuadrillas de canteiros acostumaban a durmir nos pendellos, palleiras e lareiras dos fogares sobre un pouco de palla que facía de colchón e envoltos nunha manta. Como reza unha copla popular:</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"> </span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>Andas polo mundo adiante,</i></span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>andas todo arruinado,</i></span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>dicindo que eres bo canteiro</i></span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>aínda non sabes dar barro.</i></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="letter-spacing: -0.15pt">En canto ás comidas, o almorzo consistía nuns grolos de augardente ou uns anacos de pan de millo; o xantar era normalmente a base de pan de millo, caldo e algunhas veces un anaco de touciño con patacas; e a cea estaba composta do mesmo menú que o xantar. Afortunadamente para eles, está dieta foise superando co tempo ata admitir novos ingredientes como os "freixós", carne de porco variada, bacallao, arroz, leite, caldo, pan de trigo etc. que xa eran ingredientes habituais dos menús que lles servían seus clientes a partir da metade do século pasado.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial">Hoxe aínda sobreviven algúns obradoiros artesáns de pedra nas localidades ourensáns de Pazos (Verín), Bóveda e Amoeiro (Amoeiro), Barrio do Pazo (Maside), e noutros lugares das demais provincias galegas, nos que se traballaba a pedra para pazos, hórreos, fontes, esculturas e outros, empregándose aínda a roldana para subilas, a escuadra para preparalas, e a plomada para deixalas ben colocadas na parede. As ferramentas fundamentais deste artesán para labrar as pedras son os punteiros, as macetas, as cuñas, os guillos e ciceis, as buxardas, as palanquetas e os ferros. </span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial">O transporte das pedras facíano os canteiros en carros desde as canteiras. Unha vez na obra as pedras movíanse con roletes, pauferros, palancas e roldanas de diferentes tamaños dependendo do peso das pedras. O traballo de erguer e colocar as pedras na construción que se está a realizar esixía unha coordinación e simultaneidade perfectas dos canteiros da cuadrilla que manexaban a mesma pedra, posto que estas eran por veces extremadamente pesadas. O sistema elixido por estes home para obter un bo grao de coordinación é moi orixinal, e cadra á perfección coa musicalidade do pobo galego: as cantigas de canteiros. Interpretando melodías, normalmente guiadas polo capataz e respondidas polos outros membros da cuadrilla, estes homes conseguían imprimir un ritmo preciso e coordinar os lugares de esforzo conxunto. Escoitade as cantigas de canteiros que vos achegamos, recollidas polo Ernesto Veiga de Oliveira aos canteiros do Minho Portugués e apreciaredes claramente a utilidade destes cantos que de xeito moi común inclúen ordes a través de palabras como “arriba!” ou indicadores para realizar un esforzo como “ouh” ou “ai”. </span></span></div>
<div><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="letter-spacing: -0.15pt"><a href="http://ronsel.uvigo.es/index.php?option=com_content&task=view&id=36&Itemid=52">http://ronsel.uvigo.es/index.php?option=com_content&task=view&id=36&Itemid=52</a></span></span></span></div>
<div><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="letter-spacing: -0.15pt">Como traballadores ambulantes, os canteiros t</span><span style="color: black">iveron certos problemas de integración na sociedade e por veces eran recibidos nos lugares onde traballaban con certa desconfianza. Varias coplas tradicionais moi coñecidas deixan constancia da súa sona de mullereiros:</span></span></span></div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"> </span></span></div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>Pica canteiriño pica,</i></span></span></div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>pica na pedra miúda</i></span></span></div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>pica na muller allea</i></span></span></div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>outros picarán na túa</i></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"> </span></span></div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>Canteiros de Pontevedra,</i></span></span></div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>onde estades ben vos vedes,</i></span></span></div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>por unha nena bonita</i></span></span></div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>furades catro paredes.</i></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"> </span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>Rapazas do meu lugar,</i></span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>dos canteiros non fiarse:</i></span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>que desde que fan a súa</i></span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>collen os picos e vanse.</i></span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"> </span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>Nas palabras dos canteiros</i></span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>non vos fiedes:</i></span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>collen os picos e vanse,</i></span></span></div>
<div style="margin: 0cm 0cm 0pt 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><i>qué lles faredes?</i></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial">Se queres máis información sobre as coplas relacionadas cos oficios tradicionais podes visitar: </span></span><a href="http://www.funjdiaz.net/folklore/07ficha.cfm?id=198"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><font color="#002bb8">http://www.funjdiaz.net/folklore/07ficha.cfm?id=198</font></span></span></a></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"> </span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial">A FALA</span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial">Para defenderse desta sociedade hostil e protexer os segredos do seu oficio, sobre todo cando se trataba de axustar prezos diante dos seus contratantes, empregaban unha xiria de carácter gremial denominada O Verbo dos Arxinas. Esta fala, tamén denominada Latín dos Canteiros, ten abondosas importacións doutras linguas como o euskera, o francés ou o latín, e moitos puntos en común con outras falas gremiais como a fala de Bron, a Mansolea, o Barallete, a Pantoja, a Jarla etc. </span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial">Se queres outra visión sobre os canteiros podes consultar o artigo de Isabel Méndez Lojo premendo nesta ligazón:</span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><a href="http://www.museodopobo.es/uploads/file/edac-canteiros.pdf"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><font color="#002bb8">http://www.museodopobo.es/uploads/file/edac-canteiros.pdf</font></span></span></a></div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"> </span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial">BIBLIOGRAFÍA</span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial">Sobre os canteiros peninsulares:</span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">-MARTÍNEZ ROSSY et cols. </span><span style="line-height: 150%">(1987) Caleros y canteiros. Diputación de Salamanca Ed.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- OLANO SILVA (1951) Os canteiros. Boletín de la Comisión Provincial de</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">Monumentos de Lugo, Tomo IV, nº 35, 233-236.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- PEINADO, N. (1950) Os canteiros. </span><span style="line-height: 150%">Boletín de la Comisión Provincial de</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">Monumentos de Lugo, Tomo IV, 120-124.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- TRIGO DÍAZ, F (1993) O verbo dos Arginas de Avedra. Xerga gremial dos</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">canteiros de Pontevedra. Pontevedra: Excma. Deputación de Pontevedra. </span><span style="line-height: 150%">(Escola</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">de canteiros de Pontevedra).</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- SOTO Y LOMBA (1935) Los maestros canteros de Trasmiera. Madrid.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- SOTO Y LOMBA (1947) La Pantoja. Jerga de los maetros canteros de Trasmiera.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">Segovia.</span></span></span></div>
<div><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"> </span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial">Sobre o verbo dos arginas e as falas gremiais: </span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- ACIBEIRO (1991) Verbo das arginas de Outeiro Grande.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- ÁLVAREZ ÁLVAREZ, D. (1965) Jergas de Galicia. La de los tejeros, canteros,</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">albañiles y paragüeros. Tomiño, Pontevedra.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- ÁLVAREZ BLÁZQUEZ, J. M. (1961) Vocabulario dos Arginas (Separata aparte del</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">Museo de Pontevedra, T. XV).</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- AREAS TEJERO Y CORREA, J. (1961) Vocabulario dos Arginas, en J. A. ÁLVAREZ</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- BLÁZQUEZ: El Museo de Pontevedra. </span><span style="line-height: 150%">XV, Pontevedra.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- BALLESTEROS CURIEL, J. (1930) Verbo dos arginas. Jerga, Latín dos canteiros.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">Pontevedra: Hnos. Antúnez Imprenta.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- BEZARES, N. (1843) Latín dos canteiros. Manuscrito, Ms. Bib. Nac. 7209.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- DA SILVA, O. (1951) Os Canteiros. </span><span style="line-height: 150%">Boletín de la Comisión de monumentos de</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">Lugo.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- FERNÁNDEZ POUSA, R. (1946) Diccionario del latín de los canteiros de Galicia.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">Finisterre. Revista de Galicia. Año IV. Nº 29.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- FILGUEIRA VALVERDE, J. (1976) Los canteros gallegos. Vigo: Asociación Amigos</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">de los Pazos.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- GARCÍA ALÉN et cols. </span><span style="line-height: 150%">(1955) Vocabulario de los canteros de Pontevedra. Museo</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">de Pontevedra, Tomo X. Separata aparte. Pontevedra: Litoral.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- GARCÍA ALÉN et cols. (1977) Un nuevo vocabulario de la jerga de los canteros</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">pontevedreses. Revista de Dialectología y Tradiciones populares, Tomo XXXIII, 61-</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">69.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- GONZÁLEZ PÉREZ, C. (1983) O verbo dos arxinas (la jerga de los canteros de</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">Galicia), en Actes du Colloque international de Glyptographie de Saragosse. 207-</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">218.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- LIS QUIBEN, V. (1963) La jerga de los canteros de Galicia. </span><span style="line-height: 150%">En Actas do I</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">Congreso de Etnología e Folclore, vol III, Biblioteca Social Corporativa de Lisboa.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">Lisboa, 113-141.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- LOPES CARDOS (1951) O falar dos pedreiros. Douro Litoral, B. Da C. P. De</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">Etnología e Historia, 4 serie. V-VI, 154.</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">- LORENZO FRAIZ, A. ( ) Verbo de los arginas de Terra de Montes. Museo do Pobo</span></span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"><span style="line-height: 150%">Galego.</span></span></span></div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"> </span></span></div>
<div style="line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial">Texto de Xosé Antón Fidalgo Santamariña e Pablo Carpintero.</span></span></div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"> </span></span></div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"><span style="font-size: small"><span style="font-family: Arial"> </span></span></div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"> </div>
<div style="text-indent: 36pt; line-height: 150%"> </div>
<p> </p>

Ferramentas de Canteiros